De gevolgen van de kou en wie is verantwoordelijk?

Een koude werkomgeving is iets waar niemand graag in wilt werken. Maar wat zijn hier precies de gevolgen van? Welke maatregelen kunnen genomen worden? En wie is verantwoordelijk? Lees verder om op deze vragen antwoorden te krijgen.

Wie is verantwoordelijk?

De wetgeving (artikel 6.1) bepaalt dat de temperatuur op de werkplek of van het fabricaat dat moet worden bewerkt niet nadelig mag zijn voor de gezondheid van de werknemer. Het valt daarmee onder de zorgplicht van de werkgever voor de werknemer. Wanneer een werkplek te koud is, kunnen werknemers minder goed presteren en bovendien ziek worden. Het gaat hierbij niet alleen om mensen die in de buitenlucht werken, maar ook om werknemers in onverwarmde loodsen of koelcellen. Werkgevers moeten maatregelen treffen om gezondheidsschade als gevolg van kou te voorkomen.

Als een lage temperatuur niet vermeden kan worden moet de werkgever:

• persoonlijke beschermingsmiddelen beschikbaar stellen;
• de duur van de werkzaamheden verkorten;
• werkzaamheden afwisselen met werk op een warme plek;
• Erop toezien dat bovenstaande punten ook worden gebruikt/nageleefd door de werknemers.

Als de werkgever geen maatregelen neemt, mag je je werk stilleggen als je gezondheid of veiligheid in gevaar komt. Dit is vastgelegd in artikel 29 van de Arbowet.

Wat zijn de gevolgen van werken in de kou?

Een werknemer die werkzaamheden verricht onder koude omstandigheden heeft een verhoogde kans op koude (en/of bevriezings-)letsels en/of ziekteverzuim. Globaal kan worden gesteld dat die verhoogde kans ontstaat bij een temperatuur onder 0°C, dit is een aanname. In de Arbowet staat geen concrete temperatuur genoemd waarboven werkzaamheden meer risicodragend zijn. Soms staat er in een arbocatalogus wel een temperatuur genoemd. Hieronder wordt een overzicht gegeven van voorkomende risico's op korte- en lange termijn.

Korte termijn:

• verhoogd ziekterisico, zoals verkoudheid, griep;
• verhoogd risico op ziektes aan de luchtwegen, zoals bronchitis;
• welzijnsklachten, bijna niemand vindt werken in de kou leuk;
• verhoogde kans op kramp (verkramping) in met name de handen, zeker in relatie met hand- en armtrillingen. Daarvan is bekend dat er meerdere klachten kunnen ontstaan aan het bewegingsapparaat van ons menselijk lichaam. Let op: Er bestaat een (Europese) richtlijn hand- en armtrillingen waarin wettelijke grenzen worden aangegeven. Deze is in Nederland verwoord in het Arbobesluit hoofdstuk 6 Fysische factoren, afd.3a art. 6.11a, b en c. Zie hiervoor ook beroepsziekten.nl;
• Bevriezingsverschijnselen van ledematen, met daardoor een minder goede bloeddoorstroming.

Lange termijn:

• reumatische klachten, vanwege de vochtige en koude omstandigheden (dit is een vermoeden, het is nog niet keihard wetenschappelijk bewezen);
• syndroom van Raynaud, zie ook https://www.hartstichting.nl/hart-en-vaatziekten/fenomeen-van-raynaud.

Welke maatregelen kunnen genomen worden?

Maatregelen die te nemen zijn bij kou zijn bijvoorbeeld:

• Scherm de werkplek af van kou, wind of regen.
• Laat werknemers pauzeren in een warme ruimte.
• Verstrek warme dranken.
• Schaf gereedschap aan dat is voorzien van isolerend materiaal.
• Laat gereedschap niet liggen op een koude plek (vooral ’s nachts niet).
• Verstrek verwarmde kleding. Verwarmde kleding is kleding die via een powerbank warmte produceert en daarmee het lichaam verwarmt.

Maatregelen op de werkplaats: Werkplekken binnen

• Binnen is het belangrijk om de ruimte goed op temperatuur te houden en tocht te voorkomen.
• Zorg voor voldoende en goed werkende warmtebronnen.
• Zorg voor een goed verdeelde en goed regelbare ventilatie.
• Voorkom tocht door de luchtsnelheid te verlagen.
• Zorg voor voldoende luchtverversing (bij lichte arbeid minimaal 25 m³ per uur).
• Zet geen ramen of deuren tegen elkaar open.
• Zorg voor ramen met isolerend dubbelglas (houd een thermische isolatie-index van tenminste 14 aan).

Werkplekken in de buitenlucht

Een buitenruimte verwarmen is vaak lastig. Toch zijn er verschillende oplossingen die kunnen helpen bij het beschermen tegen kou.

• Probeer te zorgen voor windschermen of overkappingen (tegen regen, wind en sneeuw). Let er wel op dat deze veilig geplaatst worden.
• Zorg voor kleedruimten, wasgelegenheden, pauzeruimtes en toiletten met een temperatuur net boven kamertemperatuur.
• Zorg voor mogelijkheden om handschoenen en sokken te drogen en te wisselen.
• Zorg voor verwarmende kleding

Andere tips voor op de werkplaats

• Voorkom afkoeling door koude vloeren met houten of kunststof vlonders.
• Zorg dat de vloer droog blijft.
• Dek gereedschap, werktuigen en machines af om (bijvoorbeeld) ijsvorming te voorkomen.
• Voorkom contact met koude materialen.
• Ken de temperatuurslimiet van machines en gereedschappen, zodat geen onveilige situaties ontstaan.

Persoonlijke bescherming tegen de kou

Zorg als werkgever ervoor dat de juiste kleding, handschoenen etc. beschikbaar is gesteld voor het personeel en dat deze daadwerkelijk wordt gebruikt.

• Draag warme en isolerende kleding.
• Draag ventilerend ondergoed en bovenkleding, om te voorkomen dat je zweet.
• Draag verwarmende kleding
• Draag meerdere lagen kleding die je eenvoudig kunt uittrekken.
• Draag bij regen of wind waterdichte, damp doorlatende overkleding met capuchon, handschoenen en waterdichte laarzen.
• Draag handschoenen. Er bestaan speciale contacthandschoenen voor wanneer je gereedschap of machines moet bedienen.
• Draag veiligheidsschoenen of veiligheidslaarzen met dikke zolen en dikke, wollen sokken.
• Vervang natte sokken direct voor droge sokken.

Extra maatregelen bij extreme kou

Heb je te maken met zeer koude omstandigheden? Tref dan aanvullende maatregelen.

• Pas werkschema’s aan en houd vaker pauze.
• Drink warme dranken en houd pauze in een ruimte net boven kamertemperatuur.
• Ga na of werkzaamheden op een andere, warmere, locatie kunnen worden uitgevoerd.
• Vraag training en informatie om adequaat om te kunnen gaan met kou en risico’s, zoals bevriezingen.
• Bij temperaturen onder de -6 °C: leg het werk stil.